1402-08-20
عیارسنجی طلا به معنای تعیین درصد عیار یا خالصی طلا در یک نمونه است. عیار به صورت نسبت جزء به صد بیان می‌شود. به عنوان مثال، نمونه‌ای با عیار 583 به معنای 583/1000 یا 58.3٪ خالصی طلا است.
برای تعیین عیار طلا، روش‌های مختلفی وجود دارد. هریک از این روش‌ها با توجه به اصول شیمیایی و فیزیکی که برای عیارسنجی استفاده می‌شوند، به نتیجه‌های مختلفی می‌رسند. عیارسنجی طلا برای افراد و صنایع طلافروشی و طلاکاری اهمیت زیادی دارد، زیرا در تعیین ارزش و قیمت قطعات طلا و تشخیص اصالت و خالصیت آن بسیار مهم است.
عیار طلا به میزان خالصی که طلا در ترکیب خود دارد، اشاره دارد. معمولاً عیار طلا به صورت درصدی بیان می‌شود که نسبت وزن طلا به کل وزن ترکیب را نشان می‌دهد. عیار طلا معمولاً بین ۹ عیار (۳۷٫۵٪ طلا) تا ۲۴ عیار (۹۹٫۹۹٪ طلا) متغیر است. به عنوان مثال، عیار ۱۸ طلا نشان‌دهنده این است که در هر ۲۴ واحد ترکیب، ۱۸ واحد آن طلا است. همچنین، عیار ۲۴ طلا به معنای ترکیب صد درصد خالص طلا است. عیارهای متداول طلا شامل ۱۸ عیار (عیار ۷۵٪)، ۱۴ عیار (عیار ۵۸٫۳۳٪) و ۱۰ عیار (عیار ۴۱٫۶۷٪) می‌شوند.
عیارسنجی طلا با استفاده از سنگ محک یکی از روش‌های سنتی و سریع برای تشخیص عیار طلا است. در این روش، سطح طلا روی سنگ محک کشیده می‌شود و سپس اسیدهای مخصوص با عیارهای مشخص روی خط ایجادشده ریخته می‌شوند. بر اساس واکنش طلا با این اسیدها، می‌توان حدودی از عیار طلا را تعیین کرد.
اگر خط طلا با یک اسید مشخص حل نشود، نشان‌دهنده آن است که عیار طلا مساوی یا بیشتر از عیار همان اسید است. این روش برای تشخیص سریع و ابتدایی عیار کاربرد دارد، اما دقت بالایی ندارد و بیشتر برای استفاده روزمره در طلافروشی‌ها مناسب است.
روش ری‌گیری یا کوپلاسیون یکی از دقیق‌ترین روش‌های آزمایشگاهی برای تعیین عیار طلا است. در این روش، نمونه طلا با مواد سربی ذوب می‌شود و ناخالصی‌ها جدا می‌شوند. سپس طلا با استفاده از کوپل مخصوص حرارت داده شده و ذوب می‌شود تا به صورت خالص باقی بماند. این طلا وزن‌کشی شده و با وزن اولیه مقایسه می‌شود تا درصد خلوص آن به‌دست آید.
ری‌گیری معمولاً در آزمایشگاه‌های رسمی و گمرکی انجام می‌شود و نیازمند تجهیزات خاص و مهارت بالا است. این روش بسیار دقیق و قابل اعتماد است، اما به دلیل زمان‌بر بودن و نیاز به تخریب نمونه، در همه‌جا کاربرد ندارد.
روش XRF یا طیف‌سنجی فلورسانس اشعه ایکس، یکی از پیشرفته‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های تعیین عیار طلا است. در این روش، دستگاه XRF با تاباندن اشعه ایکس به نمونه طلا، عناصر موجود در آن را شناسایی می‌کند. هر عنصر پرتویی با انرژی مشخص ساطع می‌کند که دستگاه آن را شناسایی کرده و میزان آن را تعیین می‌کند.
XRF بدون تخریب نمونه، در زمان کوتاه و با دقت بسیار بالا می‌تواند ترکیب آلیاژ طلا را تحلیل کند. این روش برای تشخیص طلا در صنایع و آزمایشگاه‌ها کاربرد فراوان دارد.
عیارسنجی با استفاده از اسید یکی از روش‌های ارزان و رایج در بین طلافروشان است. در این روش، اسیدهایی با غلظت مشخص (مانند اسید نیتریک یا آکوارجیا) روی سطح نمونه طلا ریخته می‌شود. بسته به اینکه طلا با اسید واکنش نشان دهد یا خیر، می‌توان حدود عیار آن را تخمین زد.
برای مثال، اگر طلا با اسید 18 عیار واکنش نشان دهد اما با اسید 14 عیار واکنش ندهد، می‌توان نتیجه گرفت که عیار طلا حدود 14 است. این روش سریع و ساده است اما نسبت به روش‌های آزمایشگاهی دقت کمتری دارد.
در حال حاضر، روش XRF یکی از کم‌هزینه‌ترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای عیارسنجی طلا محسوب می‌شود. این دستگاه بدون آسیب‌زدن به طلا، در مدت زمان کوتاه، عیار را به‌طور دقیق مشخص می‌کند. دستگاه‌های XRF در طلافروشی‌های مدرن و آزمایشگاه‌ها کاربرد فراوانی دارند و توانایی تحلیل هم‌زمان چندین عنصر را نیز دارند.
در کنار آن، روش سنگ محک برای کاربردهای سریع و ابتدایی و روش ری‌گیری برای مواقعی که دقت بسیار بالا لازم است، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
